อคติทางความคิดและการทำงานของสมองในโลกการลงทุน

เนื้อหาในบทความนี้จะกล่าวถึง อคติทางความคิด (Cognitive Bias) กับการทำงานของสมองอัตโนมัติ (System 1) ใน 2 ระบบ (Daniel Kahneman & Amos Tversky, 2002) ผู้เขียนจะเล่าเรื่องของสมองกับความคิดและการตัดสินใจแบบง่าย ๆ สไตล์เด็กเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย ในหนังสือ Thinking, Fast and Slow กล่าวว่า System 1 คือระบบสมองที่ทำงานแบบอัตโนมัติ ใช้เหตุผลน้อย ตอบสนองอย่างรวดเร็วโดยไม่คิดวิเคราะห์อย่างลึกซึ้ง พึ่งพาสัญชาตญาณและชอบการเดา ประมวลผลโดยอาศัยประสบการณ์เดิมหรือการจดจำสิ่งของที่คุ้นเคย และแน่นอนที่สุด การตัดสินใจผ่านระบบ 1 มีแนวโน้มที่จะเกิดความลำเอียง (bias) มาถึงตรงนี้ น่าจะมีผู้อ่านหลายท่าน สงสัย! … สมองระบบ 2 คืออะไร ตอบได้เลยว่า System 2 จะตรงกันข้าม เพราะทำงานแบบใช้เหตุผลมากกว่า จำเป็นที่จะต้องใช้พลังงานมากในการคิดวิเคราะห์อย่างตั้งใจ ที่สำคัญใช้เวลามากด้วย จึงตัดสินใจได้ช้า…กว่า จึงไม่แปลกใจ ที่นักลงทุนบางกลุ่ม จะมีการเทขายหุ้น ช่วงตลาดผันผวนมาก ๆ มีข่าวร้าย ๆ ประเดประดัง ….ก็เพราะความ ‘กลัว’ ที่เรียกว่า กลัวการสูญเสีย (lose aversion) สมองระบบ 1 ยึดอำนาจ ระบบ 2 จากความอ่อนล้าของการจดจอต่อด้วยวิเคราะห์ข้อมูลเปรียบเทียบเหตุและผลมากมาย…จนเบรคแตก ปล่อยเกียร์ว่าง ‘ช่างหัวมัน’ ยอมให้ระบบ 1 ใช้วิธีคิดทางลัดสรุปความเร็ว (heuristics effect) หรือหันไปดูฝูงชน (herding effect) เพื่อใช้กลยุทธตามคนส่วนใหญ่‘เค้าว่า…ก็ว่าตามกันนะ’ จึงขายหุ้นทิ้ง ยอมขาดทุน วิธีนี้จิตวิทยาการลงทุน อธิบายได้ว่าเป็นการทำให้จิตใจของ ‘นักลงทุน’ มีความสุขขึ้น เพราะรู้สึกว่าได้ตัด ‘เนื้อร้าย’ (มันคือความโหดร้ายแห่งการสูญเสียและความรู้สึกผิด … ) ออกไปซะ! นั้นเอง วิธีแก้! ต้องใช้ System 2 คือ ตัดสินใจช้าลง ทำการประเมินมูลค่า (Valuation) หุ้นก่อนตัดสินใจซื้อหรือขาย คิดเผื่อ Margin of safety ใช้หลักถือนานได้ กินปันผลได้ และรอเติบโตได้ แล้วตั้ง Watch list รอซื้อหุ้นตามฝัน ได้มาแล้วอย่าลืม จังหวะขายหุ้นต้องทำ rebalance port อย่างน้อยทุก 6 เดือน เพื่อตรวจสุขภาพหุ้นตามแนววิเคราะห์พื้นฐานธุรกิจและเศรษฐกิจ (fundamental Analysis)

รศ.เรวดี พานิช คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย