Digital Economy กับบทบาทของ AI และ Big Data ในยุค Industry 4.0

การปฏิวัติอุตสาหกรรม 4.0 ไม่ได้เป็นแค่การเปลี่ยนเครื่องจักรใหม่ในโรงงาน แต่เป็นจุดเปลี่ยนของทั้งระบบเศรษฐกิจโลกที่เชื่อมโยงระหว่างเทคโนโลยี ข้อมูล และคน โลกในวันนี้ได้มีการปฏิวัติอุตสาหกรรมมาแล้วถึง 4 ครั้งและกำลังก้าวสู่ยุคที่เรียกว่า “Industry 4.0” หรืออุตสาหกรรมอัจฉริยะ ที่ผสานโลกกายภาพเข้ากับโลกดิจิทัลผ่านเทคโนโลยีอย่าง AI, IoT, Big Data, Cloud และระบบอัตโนมัติ ซึ่งสามารถยกระดับทั้งภาคการผลิต การค้า การบริการ และภาครัฐได้อย่างลึกซึ้ง

ในประเทศไทย กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมได้ให้คำจำกัดความของ “เศรษฐกิจดิจิทัล” ไว้ในปี 2017 ว่าเป็น “ระบบเศรษฐกิจที่ขับเคลื่อนด้วยเทคโนโลยีดิจิทัล โดยเน้นการนำข้อมูล การสื่อสาร และนวัตกรรมมาใช้เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการผลิต การบริการ การบริหารจัดการ และการเข้าถึงตลาด” ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิดของอุตสาหกรรม 4.0 ที่มุ่งเปลี่ยนโครงสร้างเศรษฐกิจและภาคแรงงานผ่านการเปลี่ยนผ่านทางดิจิทัล (Digital Transformation)

แนวโน้มนี้ได้รับการสนับสนุนจากองค์กรระดับโลก โดย World Bank (2019) ระบุว่าเทคโนโลยีในยุค Industry 4.0 เป็น “ตัวเร่งความสามารถในการแข่งขัน” โดยเฉพาะในประเทศกำลังพัฒนา เพราะช่วยลดต้นทุนธุรกรรม เพิ่มการเข้าถึงบริการทางการเงิน และเปิดตลาดใหม่ให้กับธุรกิจ SME ส่วน OECD (2020) คาดการณ์ว่า หากภาคเศรษฐกิจและแรงงานสามารถปรับตัวได้อย่างทั่วถึง Industry 4.0 จะสามารถเพิ่ม GDP โลกได้สูงถึง 13–15 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐภายในปี 2030 หรือคิดเป็นราว 14% ของ GDP โลก จากการยกระดับผลิตภาพและการสร้างนวัตกรรมในระบบเศรษฐกิจอัจฉริยะ

นอกจากนี้ Industry 4.0 ยังมีบทบาทสำคัญต่อความยั่งยืน ทั้งในด้านสิ่งแวดล้อมและความเป็นธรรมทางสังคม เช่น การใช้ IoT และระบบวิเคราะห์ข้อมูลช่วยลดการใช้พลังงานในโรงงานอัจฉริยะ การใช้ระบบจำลอง Digital Twin เพื่อลดของเสียและต้นทุนการผลิต รวมถึงการเปิดโอกาสให้แรงงานในพื้นที่ห่างไกลเข้าถึงตลาดและทักษะใหม่ ๆ ได้อย่างเท่าเทียม
อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนผ่านนี้ก็มาพร้อมกับความเสี่ยง เช่น การผูกขาดของแพลตฟอร์มขนาดใหญ่ การกระจุกตัวของข้อมูล และความเหลื่อมล้ำทางทักษะ ดังนั้นสิ่งที่สำคัญคือการออกแบบนโยบายที่เน้น การ Reskill–Upskill แรงงาน ควบคู่กับการวางระบบกำกับดูแลข้อมูลอย่างเป็นธรรม

สำหรับนักศึกษาเศรษฐศาสตร์ การเข้าใจบริบทของเศรษฐกิจยุคใหม่ และการพัฒนาทักษะดิจิทัล คือหัวใจสำคัญที่จะทำให้เรา “ไม่ตกขบวน” ในโลกที่หมุนเร็วกว่าเดิมทุกวัน